Włosko-polsko-chorwacki projekt „Written on Water” prowadzonych w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ , którego partnerem jest Klub Gaja, ma na celu poprzez innowacyjne zajęcia praktyczne rozwijać świadomość ekologiczną uczniów szkół średnich oraz zainteresować ich zawodami związanymi z nauką. Ważnym elementem projektu jest także współpraca nauczycieli, trenerów i naukowców oraz wymiana różnych metod dydaktycznych i naukowych. Tematem wspólnych działań są rzeki i ich problemy oraz zanieczyszczenie wody, która jest jednym z podstawowych elementów przyrody, decydującym o istnieniu życia na Ziemi, a także niezastąpionym w życiu i gospodarce człowieka zasobem, który należy poznać, zrozumieć i chronić.
Czytaj więcej :
www.kornikwewloszech.blogspot.com
www.writtenonwater.eu
www.zaadoptujrzeke.pl
Media o projekcie:
http://bielskobiala.wyborcza.pl/bielskobiala/51,88025,23476448.html?i=0
http://www.bielsko.info/16575-zdjecia-plaza-w-centrum-miasta-postulat-klubu-gaja-ciagle-aktualny-bielsko-biala
http://bielskobiala.wyborcza.pl/bielskobiala/7,88025,23476448,kolorowe-warkocze-rzek-splynely-do-bialej-to-symbol-naszej.html
https://m.radiogdansk.pl/wiadomosci/item/113451-rozmowy-o-zlej-kondycji-dorsza-i-zanieczyszczeniu-baltyku-mikroplastikiem-tak-wygladala-16-edycja-dnia-ryby-w-helu
https://www.gospodarkamorska.pl/razem-dla-wody-na-16-dniu-ryby-w-helu-51963
https://hel.ug.edu.pl/2020/07/23/16-dzien-ryby-w-helu/
https://www.facebook.com/stacjamorska.ug/photos/ms.c.eJxFktmRxUAIAzPa4j7yT2xrhOH9djUSeCxRVNrSrtbd~;ScfKCGOiDzQA2KBa0WpUi0IhaFyBiM0L6PkjUheS8UAX9CGDOIBRsQwghYUWpzljFmdewHXgBuRybADisWq8wCudT9g0~_LXYjjfLRb4GHZGEEKjbtMEsLslp3ZbXPh9QiGrBZgX2uNc1AEkDrxrK6oXuAi9XD2QMPKrdVV~_hoSt0QxDb496Ldx5LWzPSP6NGIz9HVw1EOq7h9oYfAYVjDrAAsNuhGdT5qvFplpbqzItcdcqYaS~;LxYc722ZiQ68dzHbvzAY75K57xIiAUBriOF84tiRSmTQjTg9oOZrNAz97dGNjJB~;QR~_svw~-~-.bps.a.2680838945350034/2680862458681016
Razem dla Wody na 16. Dniu Ryby w Helu
Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego im. prof. Krzysztofa Skóry i Klub Gaja zaprosili na 16. Dzień Ryby w Helu 25 lipca 2020 roku. W ramach wydarzenia Klub Gaja na stoisku edukacyjnym promował projekt realizowany w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ „WoW - Written on Water: new models of work-based learning for promoting European scientific career”. W tym roku w szczególny sposób zwracaliśmy uwagę na potrzebę zaangażowania młodych ludzi w działania dla ochrony rzek oraz przedstawialiśmy różne metody praktycznego nauczania o wodzie. Nie zabrakło również ekologicznych gier i zabaw dla całej rodziny.
Dzień Ryby, który 16 lat temu zainicjowali prof. Krzysztof Skóra, twórca Stacji Morskiej i Jacek Bożek z Klubu Gaja, ma przypominać społeczeństwu o roli ryb w ekosystemie Bałtyku, zwracać uwagę na gatunki chronione, funkcję ryb w gospodarce i życiu człowieka, a także podkreślać, że nasze rzeki połączone są z Bałtykiem i tak jak mawiał prof. Skóra – „Jakie rzeki, takie morze”.
Celem Dnia Ryby w Helu jest zwrócenie szczególnej uwagi na rolę ryb w świecie przyrody, stan ich siedlisk, znaczenie dla człowieka oraz potrzebę ochrony zagrożonych gatunków. Niemal każdy mieszkaniec Polski żyje w zlewisku Morza Bałtyckiego, a tym samym jest bezpośrednio odpowiedzialny za stan jego zasobów i jakość środowiska, z którego sam często korzysta podczas letniego urlopu. Dlatego wydarzenie to ma również uświadomić jego uczestnikom, że podejmowane przez nich w codziennym życiu decyzje mają kluczowy wpływ na ograniczenie takich zjawisk jak eutrofizacja, zanieczyszczenie morza plastikiem czy degradacja siedlisk.
Dzień Ryby w Helu jest imprezą informacyjno – edukacyjną skierowaną do odbiorców w każdym wieku, która uczy poprzez zabawę. Jej organizatorzy i partnerzy przy pomocy atrakcyjnych stoisk edukacyjnych, gier i konkursów będą chcieli przybliżyć mieszkańcom i turystom świat bałtyckiej ichtiofauny. Na swoje stoiska zaprasza Stacja Morska w Helu, Klub Gaja i MSC Polska (Marine Stewardship Council), Błękitny Patrol WWF Polska.
„Od wielu już lat wspólnie z naukowcami i wolontariuszami Stacji Morskiej w Helu staramy się przybliżać Polkom i Polakom znaczenie Morza Bałtyckiego dla naszego kraju i jego zasobów przyrodniczych. Przypominamy że bez ryb nie będzie rybaków. Przypominamy, że to w rękach polityków, konsumentów, a także turystów czyli obywateli, znajduje się przyszłość naszego wybrzeża i polskiego rybołówstwa. Właśnie dlatego powołaliśmy z Krzysiem Skórą do życia Dzień Ryby w Helu. W Klubie Gaja prowadzimy kampanie i programy mówiące o wadze i znaczeniu rzek wpływających do Bałtyku. Dlatego też w tym roku na naszym stoisku skupiamy się na propagowaniu nauki wśród młodych ludzi korzystając z doświadczeń programu Erasmus+. Wspólna praca dla wody, dla ryb i dla środowiska jest tym co łączy ludzi i instytucje, dla których rzeki i Bałtyk są jednym, współzależnym ekosystemem, który należ chronić i szanować” - powiedział Jacek Bożek szef Klubu Gaja i współpomysłodawca Dnia Ryby w Helu.
Na stoisku edukacyjnym Klub Gaja zaprezentował wystawę posterową poświęconą innowacyjnym metodom praktycznego nauczania przedmiotów środowiskowych w szkołach średnich. Mówiliśmy także o tym jak angażować obywateli w działania dla wody i rzek na przykładzie projektu „WoW - Written on Water: new models of work-based learning for promoting European scientific career ”, realizowanego przez Klub Gaja w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+ we współpracy z partnerami z Włoch, Chorwacji i Polski. Mieszkańców i turystów zaprosiliśmy również do aktywnej edukacji na temat rzek. Dowiedzieliśmy się co to znaczy rzeka idealna, a podczas gry w domino plenerowe uczestnicy mogli poznać różne gatunki ryb dwuśrodowiskowych. Można było także własnoręcznie wykonać eko nadruk na bawełnianej torbie na zakupy. Na stoisku Klubu Gaja na dzieci czekały też materiały edukacyjne MSC Polska na temat zrównoważonego rozwoju oceanów oraz zrównoważonego rybołówstwa. Wydarzeniu towarzyszyszył happening „Razem dla Wody - Common Work for Water”, do którego zaprosiliśmy wszystkich uczestników Dnia Ryby o godz. 16.00.
Jolanta Migdał z Klubu Gaja, koordynatorka projektu „WoW” dodała – „Prezentowane przez nas postery przedstawiały warsztaty terenowe dla uczestników projektu, które prowadzone były nad rzeką Koszarawą i Białą Przemszą. Uczniowie szkół średnich z Polski, Chorwacji i Włoch wspólnie z naukowcami z Instytutu Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska, Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach badali bioróżnorodność doliny górskiej rzeki oraz zapoznali się z metodami monitoringu wód rzecznych zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Z kolei edukatorzy Klubu Gaja pokazywali jak poprzez różne akcje artystyczne można angażować obywateli do działań dla wody i rzek”.
W tym roku głównym bohaterem Dnia Ryby w Helu był dorsz. Ze względu na zły stan jego zasobów w 2020 roku obowiązuje całkowity zakaz połowów tego gatunku. Także na stoiskach Klubu Gaja można było zapoznać się z wieloma gatunkami ryb. Niektórzy gracze domina „rybnego” wykazywali się bardzo dużą wiedzą na temat gatunków ryb, które można spotkać w polskich rzekach.
Partycja z Augustowa, wyjaśniła – „Ryby łowię z tatą. Muszę wstać o czwartej rano. Gdy czekamy, jak będzie „brało”, tata opowiada mi historie o różnych rybach. Gra w domino bardzo mi się podoba ”.
Finał 16. Dnia Ryby zakończył się happeningiem „Razem dla wody”. Jednak w tym roku odbył się on w symbolicznym gronie. Wśród uczestników były rodziny z dziećmi, które przez kilka, a nawet kilkanaście lat uczestniczą w tym wydarzeniu. I specjalnie, w tym roku, przyjechały do Helu, by do nas dołączyć i podtrzymać tradycję.
Sylwia i Rafał z dziećmi z okolic Bielska-Białej, rodzina która od kilkunastu lat przyjeżdża na Dzień Ryby, komentuje – „Fantastyczny jak co roku, piękny Dzień Ryby w Helu! Jesteśmy w Wami po raz trzynasty! Pierwsze Dni Ryby były jeszcze bez dzieci. Nasza córka po raz pierwszy brała udział w wydarzeniu jak miała trzy miesiące. Mam nadzieję, że w przyszłym roku też się zobaczymy!”.
Klub Gaja dziękuje wszystkim uczestnikom oraz partnerom! Do zobaczenia za rok!
WYSTAWA POSTEROWA RAZEM DLA WODY - COMMON WORK FOR WATER
ZAPISANE W WODZIE
W dniach 26-31 maja 2019 nad rzeką Koszarawa i Białą Przemszą odbyły się kolejne warsztaty edukacyjne poświęcone rzekom i czystości wody, w których wzięła udział młodzież szkół średnich z Polski, Włoch i Chorwacji. Zajęcia przeprowadzone zostały w ramach w międzynarodowego projektu Unii Europejskiej Erasmus+ „Written on Water”, którego jednym z partnerów jest Klub Gaja.
W warsztatach ekologicznych organizowanych w Polsce już po raz drugi wzięli udział uczniowie Liceo scientifico “A. Calini” z Włoch, Gimnazjum Karlovac z Chorwacji i Zespołu Szkół Technicznych i Leśnych w Żywcu. Podczas kilkudniowych warsztatów terenowych i laboratoryjnych uczestnicy pod czujnym okiem pracowników naukowych z Katedry Ekologii i Hydrobiologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach poznawali i badali czystość polskich rzek.
Nad rzeką Koszarawą uczniowie podczas zajęć terenowych i laboratoryjnych zapoznali się z podstawowymi zagadnieniami monitoringu wód rzecznych zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Badali właściwości fizyczno-chemiczne wody o różnym stanie ekologicznym - rzeki górskiej Koszarawa o wodach dobrej jakości i zanieczyszczonej rzeka Rawa, której próbki pobrano w Katowicach. Uczestnicy oznaczali także podstawowe grupy makrobezkręgowców bentosowych, które są wykorzystywane jako główny element w ocenie stanu ekologicznego wód płynących.
Nad Białą Przemszą na Pustyni Błędowskiej uczestnicy dowiedzieli się i zobaczyli jak działalność człowieka może wpływać na system rzeczny. Poznawali szatę roślinną i szlaki sukcesyjne w dolinie rzecznej w zależności od czynników antropogenicznych i naturalnych, a także wykorzystując wskaźniki roślinne (Makrofitowy Indeks Rzeczny) sprawdzali czy ekosystem wodny jest zdrowy.
Deszczowa pogoda przeszkodziłan nam w wyprawie na Baranią górę do źródeł Wisły, ale i tak poszliśmy nad rzekę. W Bystrej poznawaliśmy bioróżnorodność rzeki Białej i robiliśmy zdjęcia z rzeką w roli głównej. Uczniowie z Polski, Chorwacji i Włoch przygotowywali także prezentacje pokazujące najpiękniejsze miejsca związane z wodą w swoich krajach oraz przedstawili najważniejsze problemy ekologiczne w swoich regionach. Kolejne warsztaty odbędą się już we wrześniu nad rzekami w Chorwacji.
KOLOROWE WARKOCZE RZEK SPŁYNĘŁY DO BIAŁEJ
Klub Gaja i uczestnicy warsztatów edukacyjnych poświęconych rzekom, zorganizowanych w ramach międzynarodowego projektu Erasmus+ „Written on Water” przygotowali happening „Warkocze dla rzek”, który odbył się 30 maja 2018 o godz. 12.00 na moście nad rzeką Białą w Bielsku-Białej. Warkocze uplecione z kolorowych pasm materiału przez młodzież z Polski, Chorwacji i Włoch spłynęły w tym dniu jak strumienie rzek, aby zasygnalizować naszą wspólną troskę o czyste i żyjące rzeki w Europie.
Happening nad Białą to element warsztatów edukacyjnych poświęconych problemom rzek i zanieczyszczeniu wody, które odbyły sie w dniach 27 maja -1 czerwca 2018. Podczas zajęć terenowych 45 uczniów szkół średnich z Polski, Chorwacji i Włoch biorących udział w międzynarodowym projekcie „Written on Water” prowadziło badania rzeki Koszarawy w Beskidzie Żywieckim. Podczas zajęć Magdaleny i Wojciecha Zarzyckich - biologów z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach młodzież poznawała różnorodność biologiczną doliny górskiej rzeki, badała rzeczne żwirowiska zajmowane przez różnego typu roślinność oraz dowiedziała się jak ważne dla zachowania naturalnych procesów jest ograniczenie przekształcania rzek. Katarzyna Kula-Gawron, nauczycielka ochrony środowiska i biologii oraz nauczycielka chemii Monika Bąk z Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych w Żywcu prowadziły zajęcia z rozpoznawania makrobezkręgowców bentosowych oraz badania laboratoryjne z oznaczania fizyko-chemicznych wskaźników czystości wody. Wsparcie translatorskie zapewniła nauczycielka angielskiego Anna Leszczyńska – Mrózek.
„Nasze spotkania na Żywiecczyźnie jest już drugim z serii 6 międzynarodowych spotkań naukowych mających na celu uświadomienie młodzieży rolę i znaczenie wody w przyrodzie i życiu człowieka. Na kolejne badanie rzek uczniowie pojadą do Chorwacji” – mówi Aneta Piasecka, koordynatorka projektu z ramienia Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych w Żywcu.
Na warsztatach edukacyjno-artystycznych prowadzonych przez Klub Gaja uczestnicy wyplatali z kolorowych pasm materiału warkocze symbolizujące strumienie i rzeki i przetykali je własnoręcznie wykonanymi elementami fauny i flory, które zaobserwowali nad rzeką Koszarawą. Powstała w ten sposób instalacja, która podczas happeningu symbolicznie przypomniała mieszkańcom Bielska-Białej o pięknie rzek i ich życiodajnej roli. Pomysłodawczynią społecznego wyplatania warkoczy dla rzek jest Cecylia Malik – malarka, kuratorka sztuki współczesnej i performerka. Po raz pierwszy Warkocze dla rzek zaczęła tworzyć angażując ludzi w obronę rzeki Białki (na Podhalu) zagrożonej regulacją.
„Włączyliśmy się w ten projekt aby służyć wiedzą i doświadczeniem wyniesionym z programu „Zaadoptuj rzekę” , który prowadzimy od wielu lat. To fajnie, że możemy podzielić się naszymi metodami z nauczycielami i młodzieżą z Europy” – mówi Jacek Bożek, prezes Klubu Gaja.
WARSZTATY TERENOWE - RZEKA KOSZARAWA W BESKIDZIE ŻYWIECKIM
I. Różnorodność biologiczna doliny górskiej rzeki i jej uwarunkowania
Celem zajęć było poznanie różnorodności biologicznej na wszelkich możliwych do zaobserwowania poziomach, tzn. od grzybów i mchów, przez zwierzęta i rośliny, po całe ekosystemy. Uczniowie zaznajomili się z organizmami występującymi w karpackiej dolinie rzecznej, poznali ich przystosowanie do występowania w tym środowisku. Poznali również podstawowe metody badań szaty roślinnej, fauny oraz metody wykorzystywane w ekologii. Najważniejszym elementem zajęć było wyjaśnienie skąd bierze się różnorodność biologiczna, jak ją utrzymać i jakie są jej największe zagrożenia.
Uczestnicy zostali zaznajomieni z podstawową wiedzą z zakresu regionalizacji Beskidów, form ochrony przyrody na ich obszarze oraz ich budowy geologicznej. Ostatnie będzie możliwe dzięki obecności odsłonięć fliszu w dolinie Koszarawy, a także poprzez własnoręcznie wykopane profile glebowe. W trakcie zajęć były także obserwowane gatunki inwazyjne, a płaty przez nie zmienione porównywane z innymi pod względem różnorodności biologicznej. Zajęcia objęły także fragment doliny rzeki przekształcony antropogenicznie, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorowisk zastępczych.
Prowadzenie zajęć: mgr Magdalena Zarzycka, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski.
Zobacz film nakręcony przez uczestników zajęć>>>
II. Sukcesja pierwotna na żwirowiskach
Górskie rzeki w górnym biegu charakteryzują się przewagą erozji nad akumulacją. Warunkuje to występowanie wysokiego poziomu zaburzeń, związanego zarówno z regularną działalnością erozyjną rzeki jak i z pojawiającymi się nieregularnie wezbraniami, niejednokrotnie znacząco zmieniającymi warunki siedliskowe. W efekcie daje to możliwość badania nad górskimi potokami żwirowisk zajmowanych przez różnego typu roślinność – od niemal pozbawionego roślinności stadium inicjalnego, przez zbiorowiska szuwarowe po lasy nadrzeczne. Różne typy roślinności związane z aluwiami reprezentują kolejne stadia sukcesji żwirowiska odsłoniętego w wyniki erozyjnej działalności rzeki.Zwykle sukcesja badana jest na stałych powierzchniach przez wiele lat, nad rzekami takimi jak Koszarawa można obserwować różnowiekowe stadia sukcesyjne w tym samym czasie.
W trakcie zajęć uczestnicy mieli za zadanie rozpoznać kolejne stadia sukcesyjne żwirowisk. Na poszczególnych żwirowiskach wyznaczone zostały powierzchnie badawcze i przeprowadzone spisy florystyczne. Dzięki temu uczestnicy mogli prześledzi które gatunki jako pierwsze zasiedlają inicjalne siedliska nadrzeczne i jak zmienia się skład gatunkowy w ciągu sukcesyjnym, a także które cechy roślin są szczególnie istotne podczas zasiedlania omawianych ekosystemów.
Prowadzenie zajęć: dr Wojciech Zarzycki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski.
III. Oznaczanie klasy czystości wody przy użyciu wskaźników biologicznych
Określanie wskaźników biologicznych polega na identyfikacji makrobezkręgowców bentosowych znalezionych w nurcie rzeki. Ich występowanie oraz liczebność są ściśle związane z jakością płynącej wody.
Uczniowie zapoznali się z zasadami poboru próbki, czynnościami związanymi z przygotowaniem próbki do oznaczania organizmów oraz nauczą się identyfikować i klasyfikować organizmy bentosowe. Zadaniem uczniów była nie tylko identyfikacja makroorganizmów bentosowych ale również określenie ich liczebności, obliczenie indeksu biotyczności BMWP-PL i porównanie uzyskanych wyników z wartościami normatywnymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w celu określenia klasy jakości wody. Próbki zostały pobrane w dwóch miejscach: przy moście w Kiełbasowie i na tamie przy amfiteatrze w Żywcu.
Prowadzenie zajęć: mgr inżynier ochrony środowiska,mgr biologii Katarzyna Kula – Gawron
IV. Oznaczanie wskaźników chemicznych czystości wody oraz interpretacja uzyskanych wyników
Obecność określonych związków chemicznych w wodzie ma ścisły związek z tym co dzieje się w środowisku otaczającym dany zbiornik wodny. Może świadczyć
o występowaniu zanieczyszczeń bytowych lub przemysłowych, może mieć związek ze składem chemicznym dna rzeki lub też zabiegami rolniczymi prowadzonymi na okolicznych polach.
Zajęcia polegały na oznaczeniu określonych wskaźników chemicznych czystości wody w próbkach pobranych w rzece Koszarawie. Próbki pochodziły z dwóch miejsc: przy moście w Kiełbasowie, na tamie przy amfiteatrze w Żywcu.
W pobranych próbkach uczniowie oznaczali następujące wskaźniki korzystając z odpowiednich metod, a następnie przeprowadzali analizę otrzymanych wyników:
1) zawartość tlenu - sonda tlenowa,
2) podatność na utlenianie - metoda miareczkowania,
3) pH- za pomocą miernika przewodnictwa,
4) oznaczanie twardości wody -
• zawartość wapnia - za pomocą roztworu EDTA,
• zawartość magnezu - za pomocą roztworu EDTA,
5) zawartość żelaza - za pomocą spektrofotometru,
6) zawartość fosforanów - za pomocą fotometru,
7) zawartość chlorków - metoda Mohra.
8) konduktancja - za pomocą miernika przewodnictwa,
9) metoda zmętnienia - wizualna,
10) azotany, siarkowodór – fotometr
Prowadzenie zajęć: mgr chemii Monika Bąk
